OMHΡOY ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΚΑΤΑ LOB-PICHARD

ΤΟ ΕΠΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

Η “Οδύσσεια” το έπος του Ομήρου έχει μεταφερθεί πολλές φορές σε κόμικ, άλλοτε πιστά και άλλοτε πιο ελεύθερα. Είναι η παγκοσμιότητά του και ο επεισοδιακός χαρα-κτήρας της αφήγησης, που έχει εμπνεύσει τις τόσες graphic novels, όπως άλλωστε έχει εμπνεύσει κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές της. Η απόλυτη περιπέτεια-παραμύθι!

Είναι, όμως όντως παραμύθι; Ε, αυτό είναι κάτι που το έχουν διερευνήσει και συνεχίζουν να το διερευνούν εκατοντάδες επιστημονικές (ή μη επιστημονι-κές) μελέτες, όπου καθεμιά καταθέτει και μια άποψη από την πιο συντηρητική ίσαμε την πιο εξωφρενική. Εντάξει, δεν είναι του παρόντος blog αρμοδιότητα να πάρει θέση στο “Οδυσσειακό”, αλλά ετούτη η εισαγωγή έγινε για να δώσει το στίγμα μιας εικονογραφημένης εκδοχής του έπους, που ξετυλίγει τον μύθο με έναν τρόπο αρκετά διαφορετικό από τον κλασικό, χωρίς ωστόσο να ξεφεύγει από το πνεύμα του ομηρικού έπους.



Εκεί που τα χαλάει λίγο είναι στην παράλειψη κάποιων επεισοδίων (π.χ. Λαιστρυγόνες, Νησί Φαιάκων κλπ. ενώ το “νόστιμον ήμαρ” δίνεται πολύ συνοπτικά για να κερδίσει καρέ ερωτικών σκηνών με την Πηνελόπη).
Πάντως σε γενικές γραμμές σενάριο και εικονογράφηση ισορροπούν με άνεση μέσα σε ντεκόρ περιβάλλοντος της ηρωικής εποχής το χαλκού, έτσι όπως η χολιγουντιανή παράδοση το έχει χτίσει στην φαντασία μας, και σε στοιχεία επιστημονικής φαντασίας, οπόταν αναφέρεται στην παρουσία των θεών του Ολύμπου, την τόσο παρεμβατικά συχνή στο έπος. Απόλυτα δικαιολογημένη εκδοχή: ο συγχρωτισμός θεών και ανθρώπων μπορεί να μην είναι ολότελα επιστημονική φαντασία, είναι όμως, σίγουρα φαντασία. Αλλά επειδή ο διαχωρισμός της επιστημονικής φαντασίας με την περιπέτεια φαντασίας στην λαϊκή κουλτούρα δεν είναι ξεκάθαρος, ας δεχτούμε ότι αφού η αυθεντική ομηρική Οδύσσεια έχει στην αφήγησή της πολλά στοιχεία “επιστημονικής” φαντασίας (τέρατα, μαγεία, μυστηριακούς κόσμους, καθόδους στον Άδη, τεχνολογία κλπ) γιατί αυτά να μην υπάρχουν και σε ένα κόμικ βελτιωμένα σύμφωνα με τις γνώσεις και τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις της εποχής μας; O Δίας παραπέμπει στον Σούπερμαν, που για όσους δεν το κατάλαβαν, ένα τεράστιο “Ζ” (Ζευς) στο στήθος αντιστοιχεί στο “S” του Σούπερμαν στο ίδιο σημείο (μην μπερδεύεστε, ο Ζορρό, δεν είχε “Z” επάνω του, το ζωγράφιζε με τη μύτη του σπαθιού του στη στολή του λοχία Γκαρσία), η Αθηνά είναι μια πιο σέξυ εκδοχή της Μπαρμπαρέλας, ο Ερμής φέρνει κάτι προς Μπακ Ρότζερς, ο Ποσειδώνας είναι ένα Άκουαμαν με σκάφανδρο, η Άρτεμη φέρνει λίγο προς Γουόντερ-γούμαν κλπ κλπ.
Πού όλα αυτά;

Μιλάμε για το διπλό graphic novel album “Ulysse” (Οδυσσέας/ Οδύσσεια) σε σενάριο του Jacque Lob (Ζακ Λομπ, 1932-1990) και σε εικονογράφηση του Georges Pichard (Ζορζ Πισάρ, 1920-2003), που εκδόθηκε από τον γαλλο-βελγικό εκδοτικό οίκο Dargaud ο μεν πρώτος τόμος το 1974, ο δε δεύτερος το 1975. Ακολούθησαν επανεκδόσεις και από άλλους γαλλόφωνους εκδοτικούς οίκους, καθώς και μεταφράσεις του σε διάφορες γλώσσες, μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά.
Ένα δεύτερο, πολύ δυνατό στοιχείο της κατά Lob-Pichard εκδοχής του έπους είναι ο ερωτισμός που εκπέμπει, είτε με τις ημίγυμνες έως τελείως γυμνές στρογγυλεμένα καλλίγραμμες γυναίκες, αλλά και με τις ερωτικές σκηνές σε σμιξίματα του Οδυσσέα είτε με ημίθεες (Κίρκη, Καλυψώ, παραλίγο με τις σειρήνες και τις κόρες του Αιόλου), είτε με θνητές αιθέριες υπάρξεις (όπως, η τουλάχιστον… σαραντάρα Πηνελόπη). Γενικά, η γραμμή της αισθησιακής γυναικείας σιλουέτας και το υποδόριο σαρκαστικό χιούμορ στη συνδεσμολογία των πάνελ παραπέμπουν στον σκηνοθέτη και σκιτσογράφο Φελλίνι. Χρειάζεται να προσθέσουμε, άραγε, ότι διαβάζοντας το έπος στο πρωτότυπο (έστω και σε μια καλή απόδοσή του) δεν διαπιστώνουμε ότι είναι ασύλληπτα ερωτικός ο χωρισμός του Οδυσσέα με την Καλυψώ; Ότι δεν ενέχει έντονα σεξουαλικές αναφορές η ερωτική πολιορκία του Οδυσσέα από την Κίρκη ή της Πηνελόπης από τους μνηστήρες; Ότι το ενδιαφέρον της Ναυσικάς για τον πολύτροπο Οδυσσέα δεν είναι το αρμόζον για μικρή και άβγαλτη πριγκιποπούλα; Ο Όμηρος τα λέει, εμείς γιατί να το αποκρύψουμε, άλλωστε;
Τέλος, ένα έξυπνο εύρημα εμπλουτίζει την πλοκή. Σύμφωνα με το σενάριο κολλητός του Οδυσσέα στις περιπλανήσεις και στα βάσανά του είναι ο τυφλός ποιητής Όμηρος, που καταγράφει ως αυτήκοος μάρτυς την ιστορία αμερόληπτα (δηλαδή “ατρεκέως καταλέγει” ως θα έλεγε και ο ίδιος) σε ένα.. μαγνητόφωνο, που του χάρισε η Κίρκη, ενώ προηγουμένως υπαγόρευε το έπος του σε έναν γραμματικό.
Η μεταφορά του έπους σε κόμικ με άλλες εικαστικές και σεναριογραφικές εκδοχές, θα είναι το αντικείμενο μερικών ακόμα αναρτήσεων. Ωστόσο, ας θεωρηθεί η μεταφορά των Λομπ και Πισάρ ως η πιο αξιόλογη, από όσες έχουμε υπόψη μας, και με άποψη που να δικαιολογεί το κόμικ εν γένει ως εννάτη Τέχνη.

Αριστερά το πρωτότυπο εξώφυλλο του πρώτου τόμου της γαλλικής έκδοσης και δεξιά της αμερικανικής. Χωρίς ιδιαίτερη πρόσπάθεια θα μπορούσε να εντοπίσει κάποιος τη μία και μοναδική τους διαφορά, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι Αμερικανοί εκδότες είναι πιο σεμνότυφοι, μολονότι το περιοδικό Heavy Metal που εξέδωσε το άλμπουμ χαρακτηρίζεται ως περιοδικό με κόμικς ενηλίκων.

Το Ίλιο έπεσε, η Τροία κουρσεύτηκε, ο Μενέλαος πήρε πίσω την Ελένη και ο Τρωικός πόλεμος  που κράτησε δέκα ολόκληρα χρόνια, πήρε τέλος. Οι Αχαιοί ετοιμάζονται να επιστρέψουνν στην Ελλάδα κι ο κάθε αρχηγός -από όσους επέζησαν- με τα λάφυρά του.
Ο Οδυσσέας,  το μόνο που σκέφτεται είναι η αγαπημένη του γυναίκα Πηνελόπη που θα τον περιμένει στην Ιθάκη. "Πηνελόπη, άγγελέ μου, περιστέρα μου, πόσο έχω αποθυμίσει να σε ξαναδώ!".. Τρυφερά λόγια από τον σκληρό πορθητή της Τροίας.

Μα άλλα οι θεοί βούλονται στις απάτητες κορφές του Ολύμπου, όπου βρίσκεται η κατοικία τους. 'Ενα μεταλλικό φουτουριστικό φρούριο εξοπλισμένο ακόμα και με δορυφορικές κεραίες πιάτα για το υπερσύγχρονο κέντρο τηλε-
πικοινωνιών του ανακτόρου τους.

Στη επιτοίχια giant screen στην αίθουσα συμποσίων και επιχειρήσεων ένας τηλεπροτζέκτορ στέλνει σε απευθείας
μετάδοση την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Οι θεοί ανταλλάσσουν απόψεις για το ποια μοίρα να επιφυ-
λάξουν στον ήρωα. Ο αστραποβρόντης Δίας καθισμένος στον θρόνο του κι απολαμβάνοντας το αναψυκτικό
του "Νέκταρ Κόλα", χορηγού της τηλεμετάδοσης, ζητά να ακούσει όλες τις γνώμες των του συμβουλίου των
12 ολυμπίων θεών.

Στην οθόνη προβάλλεται τρέιλερ με τον μονόφθαλμο γίγαντα Πολύφημο, εξώγαμο του Ποσειδώνα,
στο νησί του οποίου κατευθύνεται από ούριο άνεμο το πλοίο του Οδυσσέα. Πιθανώς, τον Πολύφημο να είχε στον νου του ο Δαίδαλος όταν σχεδίαζε τον Τάλω, τον γίγαντα-ρομπότ άκοιμητο φρουρό της Κρήτης.

Στο επόμενο πλάνο ο θηριώδης γίγαντας κάνει μια επίδειξη της θανατηφόρας ακτίνας που εκπέμπει
το μοναδικό μάτι-φάρος στο μέτωπό του, δηλώνοντας ρητά και κατηγορηματικά ότι κανένας θνητός δεν επιζεί σαν πέσει πάνω του η θανατηφόρα ματιά του. Η γλυκιά Αθηνά, δηλωμένη προστάτιδα του ήρωα σύμφωνα με τον Όμηρο υπενθυμίζει στον πατέρα Δία ότι η τύχη του Οδυσσέα έχει προαποφασιστεί να επιστρέψει ζωντανός στην Ιθάκη, για αυτό καλό θα ήταν να κάνει κάτι ο Νεφεληγερέτης, ώστε το πλοίο να μη πλησιάσει στο νησί... Είναι γνωστό πόση αδυναμία έτρεφε στην κόρη του και θεά της Σοφίας ο Δίας.

Στις εικόνες που παραλείψαμε ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του αφού τύφλωσαν τον Πολύφημο, όπως ξέρουμε, κατάφεραν να διαφύγουν και να φτάσουν σε ένα άλλο νησί μεσοπέλαγα. Στο νησί του θεού των Αέρηδων, του Αίολου. Καταμεσίς της βραχονησίδας δέσποζε ένα εντυπωσιακό κάστρο με πύργους αεροσωλήνες, που θύμιζαν εκκλησιαστικό όργανο. Από τις τρύπες των σωλήνων έβγαινε μουσική που εντυπωσίασε με τη μελωδία της τους ναυτικούς. Αν το κόμικ είχε και ήχο, σίγουρα θα ακούγαμε κάτι που θα μας θύμιζε την "Τοκάτα και Φούγκα" του Μπαχ!

Οι χαρούμενες πλην όμως σεμνές κόρες του Αίολου, τα αερικά που λέμε, ενθουσιάστηκαν με την παρουσία των ξένων στο νησί τους... Στα καρέ που παραλείψαμε τους βοήθησαν να "κολυμπάνε" στον αέρα σαν τον Πήτερ Παν. Γενικά, περάσανε όμορφα οι κουρασμένοι ναυτικοί με τις Ντίνγκι Μπελ των Αιολίδων Νήσων...

... ενώ οι τεχνικοί στο εργοστάσιο των ανέμων ξεναγούν τον Οδυσσέα και το πλήρωμά του στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις παραγωγής ανέμων και ανεμοστροβίλων. Τους κάνουν μάλιστα κι ένα
δώρο, όπου ο Οδυσσέας μην ξέροντας πώς να το ονομάσει τους ρωτάει σε τι χρησιμεύει αυτός ο μεταλλικός αμφορέας. Οι τεχνικοί του εξηγούν πως πρόκειται για μια τουρμπίνα που θα κάνει κάνει το κωπήλατο σκάφος τους να τρέχει στο νερό σαν πυρηνοκίνητη πυραυλάκατο.

Οι τεχνικοί της "Αίολος ΑΕ" αφού μοντάραν την αεροτουρμπίνα στην πρύμνη του σκάφους με τους πλέον πιο σύγχρονους μεθόδους της ναυπηγικής τεχνολογίας, ευχήθηκαν στον Οδυσσέα και στους άντρες καλό ταξίδι.

Αφού κατόρθωσαν να περάσουν χωρίς απώλειες από τις ξέρες που παραμόνευαν οι ανθρωποφάγες σειρήνες, επειδή το σαγηνευτικό τους τραγούδι το άκουσε μόνον ο αλυσσοδεμένος στο κατάρτι Οδυσσέας, έφτασαν με ούριο άνεμο σε ένα ακόμα νησί για μια ακόμα περιπέτεια από αυτές που άλλος άνθρωπος ίσαμε τότε δεν είχε γευτεί...

Ήταν το νησί της μάγισσας Κίρκης, που είχε χόμπι της να μεταμορφώνει τους άντρες που δεν γούσταρε, ή που είχε βαρεθεί σε γουρούνια. Αυτό έκανε και με τους άντρες που έστειλε ο Οδυσσέας

να εξερευνήσουν το εσωτερικό του νησιού. Όταν είδε ότι αργούν, αποφάσισε να πάει να ψάξει να τους βρει... Εκ των πραγμάτων βρέθηκε μπροστά στην Κίρκη, τη μόνη που θα μπορούσε να του πει

τι είχαν απογίνει η άντρες του, μιας και ό,τι ζωντανό είχε συναντήσει νωρίτερα ήταν ζώο.

Η υποδοχή της Κίρκης ήταν ολόθερμη. Ήταν φανερό ότι ο Οδυσσέας δεν κινδύνευε να μεταμορφωθεί σε γουρούνι. Τουλάχιστον για την ώρα.

Αντίθετα, οι ερωτικές στιγμές που έζησε το ζευγάρι ήταν μοναδικές. Μοναδική ήταν και η έμπνευση του Pichard να τις εκφράσει ονειρο-ψυχεδελικά, που ήταν και η κυρίαρχη τάση στην εικονογραφία εκείνη την εποχή (δηλαδή το 1974).

Μα, όπως όλα τα ωραία τέλειωσε και αυτό το όνειρο πολύ σύντομα. Η Κίρκη αντιλαμβανόταν ότι το

μυαλό του  Οδυσσέα ήταν στην Πηνελόπη. Ένιωθε πως ακόμα κι όταν κάναν έρωτα ο Οδυσσέας δεν το έκανε με αυτήν, αλλά με την Πηνελόπη. Τα μαγικά της φίλτραήτανανίκανα να τον κρατήσουν κοντά της. Για αυτό, ήταν αυτή που έδωσε το τέλος, μ' όλο που ο Οδυσσέας έδειχνε πως θα ήθελε να μείνει

περισσότερο κοντά της, ίσως για λόγους ευγενείας, Ο χωρισμός τους υπήρξε βουβός. Αυτό δείχνουν τουλάχιστον τα μπαλονάκια με τις φυσαλίδες: ότι αυτά που λένε τα σκέφτονται, δεν τα εκφράζουν φωναχτά.Στον Οδυσσέα έδωσε συμβουλές πώς να κατέβει στον Κάτω Κόσμο, που είχε μια δουλειά και στον τυφλό Όμηρο χάρισε ένα μαγνητόφωνο να αποτυπώνει τους στίχους του... Στο πλήρωμα ξανάδωσε και πάλι την ανθρώπινη μορφή...

Στα δώματα του Κάτω Κόσμου αντάμωσε τις ψυχές-σκιές των ηρώων που έπεσαν στην Τροία και είχε και μια συνάντηση με τον παντοδύναμο αφέντη των ψυχών, τον Άδη (Πλούτωνα), ενώ η μαυροφορεμένη κυρία στο βάθος είναι το δίχως άλλο η Περσεφόνη, που μεσολάβησε για τη συνάντηση.

Και πάλι στον Πάνω Κόσμο των θνητών, το ταξίδι της επιστροφής συνεχίζεται με βάσανα και απώλειες. Στο στενό θαλάσσιο πέρασμα, που από τη μια μεριά στέκει η Σκύλλα και από την άλλη η Χάρυβδη ο Οδυσσέας έχασε μερικούς συντρόφους του, πριν κατορθώσει να περάσει ανάμεσα στα δυο φοβερά θαλάσσια τέρατα.

Πάντως, όσοι κατάφεραν να περάσουν σώοι, μπήκαν με την ελπίδα της επιστροφής στον δεύτερο τόμο της αφήγησης, από όπου και το εξώφυλλο.

Φτάνοντας στο νησί του Ήλιου έκαναν θερμή γνωριμία με τις θελκτικές βουκόλες των κοπαδιών των κοπαδιών του θεού της μέρας, πράγμα που κατά πώς φαίνεται θύμωσε τον θεό και όχι γιατί έσφαξαν κάποια από τα βόδια του κοπαδιού του για να φάνε, όπως λέει ο Όμηρος. Για τούτο οργισμένος ο θεός βγήκε με το άρμα του -θαύμα της σύγχρονης τεχνολογίας- να τους βρει και να τους τιμωρήσει  που φέρθηκαν απρεπώς στις όμορφες "Ακτίνες" του.

Παρ' ότι το έσκασαν νύχτα, όπου το άρμα του Ήλιου δεν ταξιδεύει στον ουράνιο θόλο, δεν κατάφεραν να ξεφύγουν και από την οργή του Ποσειδώνα που είχε ορκιστεί να αφανίσει τον Οδυσσέα, αφότου αυτός είχε τυφλώσει τον γιο του τον Πολύφημο και με μια τρομερή θαλασσοταραχή βούλιαξε το πλοίο του ήρωα. Στην κοσμοχαλασιά χάθηκε ολόκληρο το τσούρμο -όσοι δηλαδή είχαν απομείνει- αλλά γλύτωσε ο Οδυσσέας και μαζί του κι ο Όμηρος για να τον κάνει κοσμοξάκουστο με το έπος του. Οι δυο σύντροφοι αγκαλιασμένοι από το κατάρτι του πλοίου τους έφτασαν σπρωγμένοι από το κύμα στο νησί της Καλυψούς, όπου για εννιά ολόκληρα χρόνια ο Οδυσσέας συντρόφευε την πανώρια νύμφη Καλυψώ κι ο Όμηρος κατέγραφε κρυφά τις πιπεράτες λεπτομέρειες του θυελλώδους δεσμού τους.

Φαίνεται, όμως, ότι τραβούσε κρυφά και φωτογραφίες σαν παπαράτσι.. Δεν εξηγείται αλλιώτικα.

Η Καλυψώ κάνει τα πάντα για να τον κρατήσει κοντά της. Του υπόσχεται ακόμα και να τον κάνει αθάνατο και αιώνια νέο για να χαίρονται τον έρωτά τους. Αλλά ο Δίας, πατέρας θεών τε και ανθρώπων το έχει αποφασίσει ο Οδυσσέας να βρει την Ιθάκη του..

Αλλά με το μικρό σκαρί που ξανοίχτηκαν στο πέλαγος δεν ήταν δυνατόν να αντιμετωπίσει το πανίσχυρο υποβρύχιο πολεμικό άρμα του Ποσειδώνα, που με την ασίγαστη οργή του συνέχισε να κυνηγά τον Οδυσσέα, όσο αυτός έπλεε στην υδάτινη επικράτειά του. Του βούλιαξε και πάλι το σκάφος κι οι δυο ναυαγοί΄μόλις μετά βίας κατόρθωσαν να βγουν στην πιο κοντινή στεριά. Ήταν η γη των Φαιάκων, που για άγνωστο λόγο οι δυο σύγχρονοι διακευαστές της Οδύσσειας παραλείπουν από την αφήγησή τους αυτό το τελευταίο τμήμα του ταξιδιού πριν από το πολυπόθητο "νόστιμον ήμαρ" στα πάτρια εδάφη της Ιθάκης.

Το τρυφερό στιγμιότυπο του Οδυσσέα με την Πηνελόπη προστέθηκε αργότερα στο φωτογραφικό άλμπουμ του ταξιδιού σε αυτό ακριβώς το σημείο, για να σηματοδοτήσει τον νόστο στην Ιθάκη, επιτέλους, του Οδυσσέα.

Σκηνές συμποσίων, κραιπάλης και οργίων εκτυλίσσονται στο ανάκτορο του Οδυσσέα στην Ιθάκη, από τους μνηστήρες που πολιορκούν την Πηνελόπη, ενώ αυτή για να τους αποφύγει υφαίνει ιστό που το βράδυ τον ξηλώνει παρατείνοντας την αδημονία των μνηστήρων, αφού τους είχε υποσχεθεί πως θα διαλέξει ένα από αυτούς για άντρα της μόλις ολοκληρώσει το υφαντό στον αργαλειό της. Κάτι μέσα της της λέει ότι ο πολυαγαπημένος της Οδυσσέας κάποτε θα γυρίσει. Ο Όμηρος ανασυντάσσει τις σημειώσεις του έτοιμος να υπαγορεύσει τήν τελευταία ραψωδία του έπους του.

Ο Οδυσσέας έχει επιστέψει, αποκαλύφθηκε στον γιο του τον Τηλέμαχο και στην Πηνελόπη και μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο νικάει τους μνηστήρες σε διαγωνισμό τοξοβολίας. Κατόπιν επακολουθεί σφαγή σκοτώνοντας έναν-έναν τους δόλιους μνηστήρες με το ίδιο αυτό τόξο.

Μετά την μνηστηροκτονία το ζευγάρι ξανασμίγει "μετά είκοσι έτη" ολόκληρα, αλλά το τέλος της ιστορίας δεν είναι τόσο "happy end", όσο θα το ήθελαν οι χολιγουντιανές προδιαγραφές ενός έπους του διαμετρήματός του. Οι διαπιστώσεις μετά τον 20χρονο χωρισμό είναι εύγλωττα οδυνηρές και για τους δυο.
-Τι συμβαίνει, Οδυσσέα; Δεν με ποθείς πια; ρωτάει απογοητευμένη η Πηνελόπη (μάλλον για τα 20 χαμένα χρόνια)
-Συγχώρα με! απαντάει  Οδυσσέας χωρίς να σχολιάσει ουδέν περισσότερο.

Όσο κι αν προσπαθεί ο Οδυσσέας να διορθώσει την κατάσταση και να ξαναδοκιμάσουν, κάτι έχει σπάσει μέσα στην καρδιά της Πηνελόπης, που βρίσκει αφορμή ότι είναι απασχολημένη να τελειώσει το υφαντό της (που μάλλον συνέχιζε να το ξηλώνει το βράδυ, για να μην το τελειώσει ποτέ). Να σημειώσουμε ότι αυτό το καρέ είναι εμπνευσμένο από παρόμοα απεικόνιση του ζευγαριού σε μελανόμορφο αγγείο των κλασικών χρόνων.

Ο Όμηρος κλείνει το μαγνητόφωνο και ο νεαρός γραμματικός του ρωτάει απορημένος, αν τελειώνει εκεί η διήγηση των δεινών του Οδυσσέα. Ο Όμηρος του δηλώνει πως πως όχι, αλλά τα παρακάτω είναι μια άλλη ιστορία (που ωστόσο δεν πρόλαβε να την γράψει ο ίδιος, αλλά κάποιοι άλλοι).

Ο Οδυσσέας σε μοναχικούς του περιπάτους στις παραλίες του νησιού του αναπολεί με νοσταλγία τις περιπέτειες της επιστροφής του.

Ηθικό δίδαγμα: η τόσο πολυσυζητημένη "επιστροφή στην Ιθάκη" δεν είναι ο τελικός σκοπός μια περιπέτειας της ζωής. Είναι το μέσο για να απολαύσεις την περιπέτεια όσο να φτάσεις στην Ιθάκη σου κα μακάρι να μη φτάσεις ποτέ, για να παραμείνει μέσα σου πάντα σαν ιδανικό.

Ένα ακόμα εξώφυλλο μεταγενέστερης έκδοσης της Οδύσσειας κατά εικονογραφημένη διασκευή των Λομπ και Πισάρ, ενταγμένης πλέον σε συλλογή ερωτικών άλμπουμ κόμικς.

κείμενα-σχόλια στις επιλεγμένες εικόνες του άλμπουμ: Γιώργος Βλάχος

                                                                         ΤΕΛΟΣ